AKICILIK BOZUKLUKLARI
Akıcılık bozuklukları kısaca konuşma akışının ve ritminin kesintilerle uğraması beklenen hızda olmaması olarak tanımlanabilir. Akıcılık bozuklukları iki ana başlıkta incelenmektedir; Hızlı-Bozuk Konuşma ve Kekemelik.
Hızlı-Bozuk Konuşma (HBK)
HBK kısaca konuşmanın beklenen hızın üstünde, düzensiz olması ve bireyin sıkça bağlam dışı ifadeleri kullandığı bir konuşma bozukluğudur. HBK özellikleri hatalı ve/veya eksik sesletme, konuşma akışının sık sık sekteye uğraması, düzensiz ve hızlı konuşma temposu olarak sıralanabilir. HBK'nın kesin nedeni hala daha bilimsel olarak ortaya konamamıştır, ancak tıpkı kekemelik gibi fizyolojik nedenlere bağlı olduğu düşünülmektedir.
Kekemelik
Kekemelik, konuşma sırasındaki ardışık hareketlerin koordinasyonunu etkileyen istemsiz nöromotor bozulmalar sonucunda kontrolsüz sessiz bloklar, ses/hece/ sözcük tekrar ve uzatmaları olarak dışarıya yansır. Aynı zamanda kekemeliği olan bireyler bununla başa çıkabilmek için ikincil davranışlar (göz kırpma, baş sallama gibi) geliştirebilir ve bunlarda en az akıcısızlık kadar bireylerin iletişimleri olumsuz yönde etkileyebilir. 4 yaş öncesi çocuklarının %5'inde gelişimsel akıcısızlığın parçası olarak kekemelik belirtileri gözlenebilir. Fakat %5'in içinde yer alan çocukların %80'inde bu belirtiler kendiliğinden iyileşmektedir. Dolayısıyla 5 çocuktan 4'ü akıcı olarak konuşmaya, 1'i ise, kekelemeye devam etmektedir. Psikolojik faktörler kekemeliği tetikleyip artırdığı için genellikle kekemeliğin nedeni olarak görülmektedir. Oysaki psikolojik faktörler kekemeliği artırabilir, var olan yatkınlığı ortaya çıkarabilir ama temel neden değildirler. Kekemeliğin kanıtlanmış tek bir nedeni yoktur. Ancak araştırmalara göre kekemeliği olan bireylerin yaklaşık %50'sinde kanıtlanmış genetik etkiler vardır. Kekemelik bireyin sosyal gelişimini, duygusal durumunu, akademik ve/veya iş hayatını ciddi şekilde olumsuz etkileyebilir bu yüzden en yakın zamanda bir uzmana başvurulmalıdır.
Akıcılık Bozuklukları Değerlendirme ve Terapi
Herhangi bir akıcılık bozukluğu olan her yaştaki birey uzman eğitimini almış bir dil ve konuşma terapistinden destek alabilir. Değerlendirme seansında aileden ve/veya bireyin kendisinden dil ve konuşma gelişimi, akıcılık bozukluğunun ortaya çıkışı ve ilerleyişi hakkında ayrıntılı bilgi alınır. Kekemelik terapilerinde kekemeliğin oranının somut şekilde ortaya koyabilmek için klinik içi konuşma ve okuma esnasındaki takılma yüzdesi (%) hesaplanır. HBK'da ise gözleme dayalı veri toplanır.
Akıcılık bozuklukların terapisinde kekemeliği olan birey, aile ve terapist beklentilerinin, hedeflerinin aynı noktada buluşması büyük önem taşımaktadır. Kekemelik terapilerinin hedefi birey ve terapist perspektifine göre farklılaşmaktadır. Akıcılığın artırılması; kekemeliği olan bireyin kekemeliğini kabul etmesini ve/veya kekelemekten kaçınmamasını öğretmek terapi hedeflerinden bazılarıdır. HBK terapilerinde de kekemeliğe benzer şekilde konuşmanın yavaşlatılması, akıcısızlıkların azaltılması gibi hedefler vardır. Buradaki en önemli hedef ise bireyin farkındalığının artırılmasıdır.
