DİL BOZUKLUKLARI
Dil ve konuşma bozuklukları öğretmenlerin, psikologların veya doktorların uzman oldukları bir alan değildir. Ebeveynlere çocuklarının fiziksel gelişiminin, işitmesinin normal olduğunu bazı kelimeleri üretebildiğini bu yüzden 3/4 yaşına kadar beklemelerini, acele etmemelerini söyleyebilirler. Bu yaklaşım ebeveynlerin erken dönemde bir dil ve konuşma terapisi uzmanına başvurmasına engel olabilir. Bu da ileriki dönemde sosyal, psikolojik ve/veya davranışsal problemlere neden olabilirler. Eğer çocuğunuzda herhangi bir dil ve konuşma bozukluğundan şüpheleniyorsanız ilk önce bir dil ve konuşma terapistine başvurmalısınız.
Bir bireyin, başkalarının söylediklerini algılamakta ve/veya kendi isteklerini, duygu ve düşüncelerini ifade etmekte güçlük yaşaması dil bozukluğu olarak sınıflandırılır. Dil bozuklukları, herhangi bir nedene bağlı olup ve olmamasına göre iki ana başlıkta ele alınır. Herhangi bir ek nedene bağlı olmayan birincil dil bozuklukları ve ek bir nedene bağlı olarak ortaya çıkan ikincil dil bozuklukları.
Normal Dil Gelişim Süreci
-
İlgi, yemek gibi ihtiyaçları için ağlama, babıldama gibi anlamsız ses üretme
-
Anlamsız seslerin ortadan kalkması, yerini anlamlı hecelerin alması
-
Dil gelişiminde KRİTİK dönem
-
İstek ve düşüncelerin tek kelime düzeyinde ifade etme
-
Sözcük dağarcığında hızlı bir artış ve iki/üç sözcüklü cümle kurma
-
Ek kullanımı gibi dil bilgisi kurallarına bağlı olmadan iletişim kurma
-
Dil bilgisi kurallarının düzenli kullanımı ve cümle uzunluklarında artış
-
Anlamlı cümleler kurma ve sözcük dağarcığında artış
Bir Nedene Bağlı Olmayan Birincil Dil Bozuklukları
Herhangi bir nedene bağlı olmadan ortaya çıkan dil bozuklukları 'Gecikmiş Dil ve Konuşma (GDK)' ve 'Özgül Dil Bozukluğu (ÖDB)' başlıkları altında ele alınırlar.
Gecikmiş dil ve konuşma, çocuğun alıcı ve ifade edici dil becerilerinin kronolojik yaşından beklenenden geri olması ve yavaş ilerlemesi olarak tanımlanabilir. Dil gelişiminin sekteye uğramasına neden olabilecek olan birçok etken vardır. Genetik faktörler, ebeveyn etkisi ve aşırı teknoloji kullanımı bunlardan bazılarıdır. GDK'sı olan çocuklarda görülen bazı dil ve konuşma özellikleri şu şekildedir;
-
Sözcük dağarcığında kısıtlılık
-
Duygu ve düşüncelerini aktarmakta güçlük
-
İletişim kurmaya isteksizlik
-
Konuşma anlaşırlığının düşük olması
-
Dikkat sürelerinde beklenenden kısa olması
-
Başkalarının söylediklerini anlamada güçlük
-
Uygun yaşa gelmiş olmasına rağmen konuşma çıktısı olmaması
Eğer çocuğunuzun dil gelişiminde herhangi bir gerilikten şüpheleniyorsanız en yakın zamanda bir dil ve konuşma terapistine başvurmanız yararlı olacaktır.
Özgül dil bozukluğu herhangi bir ikincil nedene bağlı olmaksızın görülen gelişimsel dil bozukluğudur. Bu bireylerin dil kazanımı akranlarına göre daha yavaş ve daha güçtür. ÖDB olan bireylerin dil ve konuşma özellikleri şu şekildedir;
-
Konuşma anlaşırlığının düşük olması
-
Gecikmiş dil ve konuşma
-
Kısa süreli bellekte problemler
-
Dilin sözdizimi boyutununda güçlük ve cümleden sözcük atma
-
Dilin fonoloji boyutunda güçlük
-
Sözcük dağarcığında kısıtlılık
-
İşitsel ve görsel bilgiyi işlemlemede güçlük
Küçük yaşlarda GDK ile ÖDB’nin dil ve konuşma özellikleri görüldüğü gibi çok benzemektedir. Bu yüzden 4 yaşından önce ÖDB tanısı konması çok güçtür. GDK daha çok gelişimdeki gecikmeyi ifade ederken ve bu çocuklar 3/4 yaşına geldiklerinde, bir uzman desteği ile yaşıtlarını yakalayabilirler. ÖDB ise bir gecikmeden çok bir dil bozukluğudur.
Bir Nedene Bağlı Olan İkincil Dil Bozuklukları
İşitme kaybı, yaygin gelisimsel bozukluk, bilişsel, nörolojik ve gelişimsel bozukluklar çocukların sözel olan ve/veya olmayan dili anlama ve ifade etmede güçlük yaşayabilirler. Bu dil bozuklukları ise ikincil dil bozukluğu olarak sınıflandırılır. Erken tanı ve müdahale bu çocukların kendi potansiyellerini en üst seviyede ortaya koyabilmeleri için çok önemlidir. Hatta yapılan çalışmalar işitme engelli bireylerin erken tanı ve müdahale ile ileriki zamanlarda yaşıtlarını yakalayabileceklerini göstermiştir.
Gecikmiş Dil ve Dil Bozukluklarından Değerlendirme ve Terapi
Çocuğunuz 2/2.5 yaşta ise ve hala daha işaretlerle, başkaları tarafından anlaşılmayan sözcüklerle ve/veya sınırlı bir sözcük dağarcığı ile iletişim kurmaya çalışıyorsa, iletişim kuramadığı zaman sinirlenme, vurma gibi problem davranışlar sergiliyorsa mutlaka bir dil ve konuşma terapistine başvurmalısınız. Değerlendirme sırasında objektif testler ve subjektif değerlendirmelere dayanarak çocuğunuz dil boyutundaki eksikleri ve ihtiyaçları belirlenir. Bunun doğrultusunda terapilerde her çocuğa özel bireyselleştirilmiş programlar hazırlanır ve çocuğunuzun dil becerisinin her zaman bir adım daha ileriye gitmesi hedeflenir.
