KONUŞMA SESİ BOZUKLUKLARI
Konuşma sesi bozuklukları hem çocuk hem de yetişkinlerin konuşmada güçlük yaşaması olarak kısaca açıklanabilir. İşitme kaybı, yarık dudak-damak ve ortodontiye bağlı anomaliler gibi organik nedenler sonucu ortaya çıkabileceği gibi ayrıca bir çok bireyde herhangi bilinen bir nedeni olmayan konuşma sesi bozuklukları da görülebilmektedir. Çocukluk çağında konuşma bozukluklarının erken tanılanması ve gerekli müdahalenin yapılması sosyal, duygusal, akademik ve/veya iş hayatını olumsuz etkilememesi için büyük önem taşımaktadır. Konuşma sesi bozuklukları iki ana başlıkta incelenebilir; Sesletim (Artikülasyon) Bozuklukları ve Fonolojik Bozukluklar
Sesletim (Artikülasyon) Bozuklukları
Sesletim bireylerin dil, damak gibi konuşma organlarını ardarda uyumlu hareket ettirerek bir dile ait konuşma seslerini doğru seslendirme becerisidir. Sesletim bozukluğu ise bireyin dile ait bu sesleri doğru üretememe ve/veya üretmesinde güçlük yaşaması olarak açıklanabilir. Örneğin bireyin /köpek/ yerine /töpet/ demesi, /araba/ yerine /ayaba/ demesi bir sesletim bozukluğuna işarettir. Yapılan araştırmalar 3 yaşını doldurmuş bir çocuğun Türkçe'ye ait seslerin büyük bir kısmını %75 oranında, 4 yaşını doldurmuş bir çocuğun ise tüm sesleri %90 oranında doğru kullanması gerektiğini ortaya koymuştur. Bu doğrultuda çocuğunuz 3.5 yaşındaysa ve hala daha konuşmada anlaşılırlık problemi yaşıyorsa en yakın zamanda bir uzmanla görüşmeniz yararlı olacaktır.
Sesbilgisel (Fonolojik) Bozukluklar
Sesbilgisel beceri bir bireyin belirli bir dil bağlamında konuşma seslerini kurallara uygun kullanabilmesidir. Sesbilgisel bozukluklarda birey dile ait kuralları edinmekte ve kullanmakta güçlük yaşarlar. Ayrıca bu bireylerin konuşması anlaşılırlılığı düşük olur. Hece ve/veya ses düşmesi, seslerin yer değişmesi sesbilgisel bozukluklarda görülen hatalardan bazılarıdır. Örneğin bireyin /kapı/ yerine /pakı/ demesi, /sandalye/ yerine /sanye/ demesi sesbilgisel bozukluğu işaret edebilir. Fakat tüm çocuklar 1-4 yaş arasında, yetişin konuşmasını basitleştirmek için normal gelişimin bir parçası olarak sesbilgisel hatalar yaparlar. Eğer bu hatalar 4 yaştan sonrada devam ediyorsa bu problem sesbilgisel bozukluk olarak adlandırılır. Sesbilgisel bozuklukların sesletim bozukluklarından en büyük farkı sesbilgisel bozukluklarda hatalı üretilen ses bireyin dağarcığında vardır fakat doğru bağlamda kullanamaz. Sesletim bozukluklarında ise ses bireyin dağarcığında hiç yoktur. İki bozukluk arasındaki bir diğer fark ise sesletim bozukluklarında hatalar tutarlıdır fakat sesbilgisel bozukluklarda görülen hatalar tutarsızdır.
Konuşma Sesi Bozuklukluklarında Değerlendirme ve Terapi
Sesletim ve sesbilgisel bozukluk iç içe geçmiş bozukluklardır. Birlikte veya ayrı ayrı görülebilirler. Dil ve konuşma terapistleri bireydeki sesletim ve/veya sesbilgisel bozukluğu tanılamak için ayrıntılı bir değerlendirme yapar. Değerlendirme sırasında aileden dil ve konuşma gelişimi hakkında ayrıntılı bilgi formu doldurulması istenir. Ayrıca ayrıntılı tanı konulabilmesi için değerlendirme seansı aile görüşmesi, gözleme dayalı değerlendirme ve standardize edilmiş testlerin uygulanmasını da içerir.
Konuşma sesi bozukluklarının terapisi bireyin özelliklerine ve ihtiyaçlarına uygun olarak bireysel program hazırlanarak seslerin sistematik bir şekilde kazandırılması ve konuşmaya genellenmesini içerir.
