BEYİN HASARINA BAĞLI KONUŞMA BOZUKLUKLARI
Afazi
Genellikle bir inme (felç) ya da kafa travması sonucunda aniden ortaya çıkan, beynin dilden sorumlu alanlarının hasara uğramasından kaynaklanan bir edinilmiş dil bozukluğudur. Beyin hasarının diğer nedenleriden bazıları beyin tümörü, beyin enfeksiyonları ve kafaya alınan şiddetli darbedir. Afazi sonucunda bireyler hem dili anlama hemde ifade etme boyutlarında problem yaşayabilir. Afazi ayni zamanda okuma ve/veya yazma becerisini olumsuz etkileyebilir, apraksi ve dizartri gibi nörolojik konuşma bozukluğu ile birlikte de görülebilir. Afazi daha sık orta ve ileri yaş olan bireylerde görülmektedir fakat daha nadir olsada çocuklarda da görülür.
Beyin hasarının yerine ve büyüklüğüne göre bu bireylerin konuşma özellikleri farklılaşmaktadır. Örneğin bir grup afazisi olan bireyler farkında olmadan anlamlı olmayan, uzun cümlelerle konuşabilirler ve bu kişilerin konuşmasını takip etmek ve anlamak çok güç olabilir. Diğer bir grup ise kısa ifadelerle konuşabilir ve konuşmaları oldukça fazla çaba gerektirebilir.
Afazisi olan Bireylerde Değerlendirme ve Terapi
Afazi genellikle önce nörologlar tarafından farkedilir ve dil ve konuşma terapistlerine yönlendirilir. Afazili bireyler için dil ve konuşma terapisinin ilk adımı hastanın ayrıntılı değerlendirilmesidir. Dilin her bileşeninin tek tek ve detaylı olarak değerlendirilmesi gerekir. Terapi sürecinde ise dil ve konuşma terapistleri, bireyin kalan dil becerilerini en etkili kullanılmasını, kaybedilen dil becerilerini mümkün olduğu kadar yeniden kazandırmayı, telafi edici metotları ve alternatif iletişim yöntemlerini öğretmeyi amaçlar. Beyin hasarının yaygınlığı, inmenin üstünden ne kadar zaman geçtiği, kişinin yaşı, sağlık durumu ve motivasyonu gibi etkenler terapinin başarı derecesini ve hızını değiştirebilmektedir. Bu yüzden daha detaylı bilgi almak ve müdahalede geç kalınmaması için bir dil ve konuşma terapistine danışılmalıdır.
Travmatik Beyin Hasarı (TBH)
TBH kafanın ani ve şiddetli olarak bir darbe alması ya da bir nesnenin kafatasını delerek beyin dokusuna zarar vermesi sonucu ortaya çıkar. TBH hasarın genişliğine göre hafif, orta ve şiddetli olarak adlandırılır. Etkileri ise buna doğru orantılı olarak kısa süreli bilinç kaybından ölüme kadar değişmektedir. Dilsel ve bilişsel problemler de ise kişiden kişiye, hasarın boyutuna göre değişmektedir. Bazı bilişsel problemler şunlardır; kısıtlı dikkat süresi, unutkanlık, kafa karışıklığı, yeni bilgileri öğrenmekte güçlük, sosyal ortamlara uygun olmayan davranışlar ve karar vermede güçlük. Dilsel problemlerin bazıları ise şunlardır; sözcük bulma sorunu, düzgün cümle kuramama, deyim gibi gizli anlam içeren kullanımları anlayamama ve hatalı anlatımlar. TBH olan bireyler ayni zamanda konuşmaya ilişkin anlaşılırlık problemi de yaşamaktadırlar.
TBH olan Bireylerde Değerlendirme ve Terapi
TBH'nda dil ve konuşma terapistlerinin rolü uygun ve etkili bir müdahale için öncelikle ayrıntılı bir değerlendirme yaparak bireyin güncel durumunu belirlemektir. Terapi sürecinin temel amacı ise bireyin sözel olan ve/veya sözel olmayan iletişim becerilerini mümkün olan en iyi seviyeye getirebilmektir.